Het Schaatskabinet
De eerste decennia van de 17de eeuw waren in de Nederlanden ongewoon koud. Ze maken deel uit van wat ook wel ‘de kleine ijstijd’ wordt genoemd, een periode waarin de gemiddelde temperatuur lager lag dan tegenwoordig. Opmerkelijk vaak waren er diverse jaren achtereen bar strenge winters. Niet alleen de rivieren vroren compleet dicht, maar ook de Zuiderzee en het waddengebied, zodat de overtocht van Amsterdam naar Friesland met kar en paard over het bevroren water gemaakt kon worden.
Het leidde tot ongemak, bijvoorbeeld voor de koopvaardij ende vissersvloot, die niet konden uitvaren, maar de Nederlanders maakten er het beste van. Met zo vaak ijs in de winter leerde iedereen al vroeg schaatsen en talloze tekeningen en prenten uit die tijd geven een levendig beeld van de bedrijvigheid op het ijs, waar jong en oud, rijk en arm zich met overgave instortten, op de schaats, in een slee of desnoods te voet.
Het Schaatskabinet
Het schaatskabinet laat prenten zien van beroemde schilders die het winterse ijsvermaak centraal hebben gezet. Zo zijn er werken te bezichtigen van Gerard ter Borch II, Pieter Jansz Quast en Jan van de Velde II. Het kabinet is tot en met 31 maart 2018 te bezichtigen in de zaal naast het wereldberoemde winterlandschap van Nederlandse schilder Hendrick Avercamp (1585 -1634). Dit schilderij staat centraal in de samenwerking tussen De Coolste Baan van Nederland en het Rijksmuseum.
Cultureel partnerschap
De samenwerking tussen het Rijksmuseum en De Coolste Baan van Nederland staat in teken van de historie van het schaatsen. Het schaatskabinet is de eerste activiteit in de culturele samenwerking.
Net als hoofdsponsor KPN is het Rijksmuseum grote schaatsfan en laat het Rijksmuseum zien dat schaatsen al eeuwenlang populair is in Nederland bij zowel jong als oud, arm en rijk. Op De Coolste Baan van Nederland zal het wereldberoemde schilderij van Hendrick Avercamp een prominente plek krijgen, waardoor bezoekers letterlijk de historie van het schaatsen binnen stappen. Verder zal het partnerschap tussen het Rijksmuseum en De Coolste Baan van Nederland op unieke wijze een invulling geven aan het eerbetoon aan 125 jaar allround schaatsen. De culturele samenwerking kwam mede tot stand door samenwerking met KPN, hoofdsponsor van zowel het schaatsen als van het Rijksmuseum en beiden oer-Hollandse domeinen die passen bij KPN.
Schaatsprenten
IJsgezicht met jager die een otter toont
Hendrick Avercamp (1585-1634)
Pen in zwarte en grijze inkt, penseel in waterverf en dekverf,
over een schets in grafiet of zwart krijt, 1620-1625
Op deze tekening is het laat in de middag. De hemel
kleurt al roze en oranje. Toch lijkt er nog geen einde
aan de ijspret te komen. Niet iedereen heeft tijd voor
vermaak, er moet ook voor het dagelijks brood worden
gezorgd. Links staat een jager die vol trots een zojuist
gevangen otter omhooghoudt; de pels van het dier
kan hij voor goed geld verkopen.
Schaatsende boer
Pieter Jansz Quast (1606-1647)
ets en gravure, 1634-1638
Deze schaatsende boer maakt deel uit van een serie
van zesentwintig prenten met bedelaars en boeren.
Aan de stok die hij vasthoudt, draagt hij een mandje
over zijn schouder. Maar de stok diende eigenlijk een
belangrijker doel. In het onfortuinlijke geval dat de
boer door een wak zou zakken, zou de stok – zolang
hij eraan vasthield – voorkomen dat hij onder het ijs
verdween.
Landlieden met sleden op het ijs
Hendrick Avercamp (1585-1634)
Pen in grijze inkt, penseel in waterverf,
over een schets in grafiet of zwart krijt, 1620-1625
Dat de strenge Hollandse winters niet alleen voor
vertier zorgde, laat Hendrick Avercamp hier zien.
De voorgrond wordt in beslag genomen door twee
vrouwen die een zwaarbeladen slee voortzeulen.
Aan hun kleren – de ene vrouw loopt op slippers! –
is te zien dat ze het niet breed hadden. De desolate
sfeer wordt nog extra benadrukt door de galg op
de achtergrond.
Winterlandschappen met
kolfspelers op het ijs
Jan van de Velde II (1593-1641)
ets, 1608-1618
Het kolfspel was zeer populair in de Lage Landen.
Gedurende de koude wintermaanden werd het balspel
op het ijs gespeeld. Op deze prenten vermaken
verschillende figuurtjes zich ermee. De kunst was
om in zo min mogelijk slagen een bepaald doel te
raken, of om in een vast aantal slagen een zo groot
mogelijke afstand af te leggen.
Meer zien?
Het kabinet, met werken van onder andere Gerard ter Borch II, Pieter Jansz Quast en Jan van de Velde II, is tot en met 31 maart 2018 te bezichtigen in het Rijksmuseum, in de zaal naast het wereldberoemde winterlandschap van Nederlandse schilder Hendrick Avercamp (1585 -1634).
